Tử cung là gì? Cấu tạo, vị trí, chức năng, kích cỡ

Tử cung là cơ quan quan trọng trong hệ thống cơ quan sinh sản ở phụ nữ. Trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc trong thai kỳ tử cung đảm nhận những nhiệm vụ khác nhau. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về cơ quan này trong bài viết dưới đây.

Tử cung là gì?

Tử cung còn gọi là dạ con, là một cơ quan trong hệ thống cơ quan sinh sản ở nữ giới, có hình dạng như quả lê lộn ngược. Bình thường tử cung dài khoảng 6-8cm, độ dày khoảng 2-3cm, chiều rộng khoảng 4-5cm.

BS.CKI Mẫu Thị Mai Ngân, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, đây là cơ quan quan trọng trong hệ thống cơ quan sinh sản của phụ nữ. Tử cung không chỉ là nơi trứng thụ tinh và làm tổ, nuôi dưỡng thai nhi trong suốt 40 tuần thai kỳ mà còn có nhiều vai trò quan trọng với sức khỏe phụ nữ. (1)

Tử cung nằm ở vị trí nào trong cơ thể người phụ nữ?

Nhiều chị em thắc mắc rằng tử cung nằm ở đâu trong cơ thể. Bác sĩ Mai Ngân cho biết, tử cung nằm giữa xương chậu, phía sau bàng quang và phía trước trực tràng, được nối với âm đạo bởi cổ tử cung. Vị trí của có thể thay đổi trong suốt cuộc đời người phụ nữ, nhất là khi mang thai.

Cấu tạo của tử cung

Tử cung được cấu tạo gồm các bộ phận như sau: (2)

1. Đáy tử cung

Là phần trên cùng của tử cung, có hình dạng cong và khá rộng. Đáy tử cung có sừng ở hai bên, và là nơi vòi trứng thông với tử cung.

2. Thân tử cung

Là phần chính của tử cung có cấu tạo gồm 3 lớp cơ là cơ dọc, cơ vòng và cơ đan chéo. Mỗi lớp cơ sẽ có vai trò khác nhau, trong đó, cơ đan chéo, có chức năng co bóp và cầm máu sau khi nhau thai bong ra trong quá trình sinh con.

Bên trong lòng tử cung có một lớp màng nhầy được gọi là nội mạc tử cung. Độ dày của lớp nội mạc này sẽ thay đổi theo biến đổi nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt. Bình thường trứng sau khi thụ tinh sẽ bám vào lớp nội mạc này và dần phát triển thành phôi thai. Nếu quá trình thụ tinh không xảy ra, lớp nội mạc sẽ bong ra và được đưa ra ngoài cơ thể dưới hình thức hành kinh.

3. Eo cổ tử cung

Là phần tiếp nối giữa tử cung và cổ tử cung nên khá hẹp.

4. Cổ tử cung

Là phần nằm thấp nhất của tử cung và kết nối với âm đạo. Trong lòng cổ tử cung có một lớp dịch nhầy mịn, giúp tinh trùng dễ dàng di chuyển vào trong lòng tử cung để gặp trứng và thụ tinh.

Cổ tử cung có cấu tạo gồm 3 phần là lỗ trong, lòng ống và lỗ ngoài. Trong đó:

• Lỗ trong: Là phần bên trong của cổ tử cung dẫn đến tử cung.
• Lòng ống: Ống có dạng hình trụ nối tử cung với âm đạo.
• Lỗ ngoài: Là phần thấp nhất của cổ tử cung, nối cổ tử cung với âm đạo.

Vai trò của tử cung (dạ con)

Được gọi là cơ quan quan trọng nhất trong hệ thống cơ quan sinh sản nữ giới, bởi chúng giữ nhiều vai trò. Cụ thể là: (3)

• Hỗ trợ lưu lượng máu chảy đến buồng trứng.
• Hỗ trợ các cơ quan nội tạng khác trong cơ thể như âm đạo, trực tràng và bàng quang.
• Kích hoạt các cơn cực khoái trong quan hệ tình dục.
• Đặc biệt, trong thai kỳ tử cung còn giữ nhiều vai trò quan trọng khác:
• Đón nhận và giữ trứng đã thụ tinh di chuyển về làm tổ.
• Nuôi dưỡng thai nhi trong suốt thai kỳ, từ một phôi thai bé xíu đến thai nhi to lớn, khỏe mạnh và được đưa ra ngoài.
• Tăng dần kích thước theo sự phát triển của thai để thai nhi có nhiều không gian phát triển.

Kích thước của tử cung

Bác sĩ Mai Ngân chia sẻ, mỗi người phụ nữ sẽ có kích thước tử cung khác nhau, không ai giống ai. Tuy nhiên sẽ có một giới hạn gọi là tử cung bình thường như sau.

Khi mới sinh ra, kích thước tử cung ở bé gái rất nhỏ chỉ khoảng một quả trứng gà. Đến độ tuổi sinh nở, khi chưa mang thai, tử cung của chị em sẽ lớn hơn nhưng không to hơn một trái lê. Thông thường là rộng khoảng 4-5cm, dài khoảng 6-8cm và dày khoảng 2-3cm. Phụ nữ chưa từng mang thai sẽ có tử cung nhỏ hơn so với người đã từng mang thai.

Bước vào thai kỳ, tử cung của người phụ nữ sẽ thay đổi kích thước theo tuổi thai. Cụ thể là:

Ở 3 tháng đầu thai kỳ

Từ tuần 1-12 thai kỳ, tử cung của phụ nữ mang thai sẽ có kích thước như một trái cam và tăng dần khi em bé lớn lên. Lúc này kích thước thai nhi còn nhỏ nên chúng vẫn vừa vặn nằm trong khung chậu.

Đến tuần thứ 12, thai nhi sẽ phát triển nhanh hơn nên tử cung sẽ vượt ra ngoài khung chậu. Trường hợp mang song thai hoặc đa thai, tử cung sẽ tăng nhanh kích thước so với khi mang đơn thai.

Bác sĩ sản khoa sẽ sờ bụng mẹ bầu để xem tử cung khi thăm khám thai định kỳ.

Ở 3 tháng giữa thai kỳ

Bước vào 3 tháng giữa thai kỳ, kích thước sẽ tăng rõ rệt, ước chừng từ tử cung như một trái cam lúc 3 tháng đầu sẽ tăng to lên bằng một trái đu đủ. Lúc này tử cung đã quá to nên không thể nằm trong khung chậu, mà sẽ phát triển lên vùng giữa ngực và vú của mẹ bầu.

Tử cung tăng dần kích thước sẽ tạo ra áp lực lên các cơ quan nội tạng xung quanh như dạ dày, ruột già, ruột non… khiến các cơ quan bị lệch khỏi vị trí ban đầu. Vì thế mẹ bầu có thể có cảm giác căng tức ở dây chằng và cơ tại vùng bị đè nén. Ngoài ra có thể bị tức ngực, ăn uống nhanh no và có cảm giác buồn nôn, nôn.

Tử cung cũng sẽ đè lên rốn của mẹ bầu. Đây là lý do khiến mẹ bầu thấy rốn lồi ra ngoài, thay vì lõm vào như trước khi mang thai.

Ở thời điểm này mẹ bầu có thể thấy khó chịu và đau mỏi khắp người, tuy nhiên đây là hiện tượng bình thường khi mang thai và không gây nguy hiểm gì, do đó mẹ bầu không cần quá lo lắng.

Ở 3 tháng cuối thai kỳ

Khi bước vào 3 tháng cuối thai kỳ, kích thước sẽ tăng rất nhiều so với kích thước ban đầu, ước chừng từ một quả cam tăng lên quả đu đủ và cuối cùng là quả dưa hấu vào 3 tháng cuối.

Ở giai đoạn này, phần đáy tử cung sẽ di chuyển từ vùng mu lên đến khung xương sườn. Khi đến giai đoạn chuyển dạ, thai nhi sẽ bắt đầu xoay và đi xuống thấp hơn ở vùng khung chậu để sẵn sàng cho quá trình sinh nở.

Sau khi sinh con

Sau khi sinh con, tử cung sẽ dần thu nhỏ để trở về kích thước bình thường như trước khi sinh. Thông thường quá trình này sẽ mất khoảng 6-8 tuần.

Tử cung thay đổi như thế nào khi phụ nữ mang thai?

Ngoài sự thay đổi về kích thước, tử cung còn trải qua một loạt thay đổi khác để hỗ trợ cho quá trình thai nghén, gồm: (4)

1. Sự phát triển của hoàng thể

Hoàng thể là một cấu trúc nhỏ hình thành khi trứng được thụ tinh, tạo ra một lớp màng bảo vệ quanh phôi thai và giải phóng hormone Progesterone cực quan trọng trong thai kỳ. Ngoài ra, hoàng thể còn hỗ trợ sự phát triển của lớp niêm mạc và thành tử cung.

2. Hình thành bánh nhau

Trong thai kỳ, tử cung sẽ giúp phát triển bánh nhau để hỗ trợ và nuôi dưỡng em bé. Bánh nhau sẽ sản sinh cả hormone Estrogen và Progesterone để thay đổi kích thước và vị trí của chúng.

3. Phát triển mạch máu

Thông thường khi mang thai được 1 tháng, các mạch máu trong niêm mạc tử cung sẽ phát triển khiến lớp niêm mạc tử cung dày hơn, cung cấp nhiều chất dinh dưỡng hỗ trợ sự phát triển của thai nhi.

4. Cổ tử cung mềm hơn

Từ khoảng tuần thứ 4 thai kỳ trở đi, cổ tử cung sẽ bắt đầu đổi màu và hình thành nút dịch nhầy để giữ tử cung ở đúng chỗ, tránh được nhiễm trùng từ bên ngoài.

5. Thay đổi ở các dây chằng

Trong suốt thai kỳ sẽ có rất nhiều dây chằng hỗ trợ cho tử cung được ổn định, thai nhi có thể chuyển động trong lòng tử cung. Điều này có thể khiến dây chằng chịu nhiều áp lực, mẹ bầu cảm thấy đau ở bụng và vùng háng. Tuy nhiên đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường và sẽ biến mất sau khi sinh con, do đó mẹ bầu không nên quá lo lắng.

Một số bệnh lý thường gặp

Nhiều bệnh lý tiềm ẩn đe dọa ảnh hưởng, tổn thương lên tử cung nếu không được chăm sóc và bảo vệ đúng mức. Trong đó, các bệnh lý thường gặp nhất là:

• Sa tử cung: Là tình trạng tử cung lệch khỏi vị trí ban đầu, sa xuống dưới gần đến bàng quang, thường gặp ở phụ nữ sau sinh hoặc phụ nữ tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh do chức năng hệ thống cơ và dây chằng suy yếu khiến tử cung bị sa mức độ nhẹ, trung bình hoặc nặng.

Mặc dù không nguy hiểm nhiều nhưng bệnh lý này cũng ảnh hưởng đến chất lượng sống của người phụ nữ. Một số trường hợp cần can thiệp phẫu thuật để cải thiện chức năng và chất lượng sống. Tham khảo ý kiến bác sĩ để được đánh giá mức độ sa và chỉ định điều trị phù hợp.

• Lạc nội mạc tử cung: Là tình trạng các mô vốn phát triển bên trong tử cung lại xuất hiện bên ngoài tử cung, thường gặp trong buồng trứng, ống dẫn trứng hoặc các mặt của tử cung. Lạc nội mạc tử cung gây đau bụng trong thời gian hành kinh, đau vùng chậu khi quan hệ tình dục hoặc là nguyên nhân khiến chị em rơi vào tình trạng khó thụ thai.
• U xơ tử cung: Thường là khối u xơ lành tính do nội tiết tố Estrogen ảnh hưởng trực tiếp lên nhân xơ. Người bệnh gặp những cơn đau nhức, đau liên sườn khi đến chu kỳ kinh nguyệt, đau nhức sau quan hệ hoặc xuất huyết bất thường giữa kỳ kinh.
• Lộ tuyến tử cung: Là tình trạng xuất hiện nhiều khí hư gây đau rát âm hộ trong hoặc sau khi quan hệ tình dục. Nếu không được điều trị hiệu quả, lộ tuyến tử cung làm tăng nguy cơ mắc các bệnh phụ khoa khác cũng như ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của người phụ nữ.
• Polyp tử cung: Là những khối u xuất hiện trong tử cung, có thể là lành tính hoặc tiến triển ác tính đe dọa sức khỏe người phụ nữ. Tùy từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ có chỉ định điều trị phù hợp, có thể can thiệp phẫu thuật cắt bỏ polyp.
• Ung thư tử cung: Nguyên nhân chính do virus HPV gây ra hoặc là biến chứng nguy hiểm của nhiều căn bệnh phụ khoa như u xơ tử cung… Căn bệnh này khiến phụ nữ không thể mang thai, tế bào ung thư di căn sang cơ quan khác hoặc thậm chí là tử vong.

Lời khuyên của bác sĩ để tử cung luôn khỏe mạnh

Có thể nói, tử cung là cơ quan quan trọng giúp phụ nữ thực hiện thiên chức làm mẹ, do đó chị em cần có sự quan tâm và chăm sóc đúng mức để bảo vệ chúng luôn khỏe mạnh. Bác sĩ Mai Ngân chia sẻ một số lưu ý giúp tử cung khỏe mạnh mà chị em cần biết:

• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, nhất là chế độ ăn nhiều trái cây, rau củ quả tươi, nhóm thực phẩm giàu vitamin B, giàu chất xơ…
• Vệ sinh vùng kín sạch sẽ, nhất là trong thời gian hành kinh để ngăn ngừa vi khuẩn sinh sôi và phát triển gây bệnh.
• Tập luyện thể dục thể thao điều độ, giúp lưu thông khí huyết, nâng cao sức đề kháng ngăn vi khuẩn gây bệnh xâm nhập.
• Giữ tâm trạng thoải mái, sống vui vẻ và tích cực.
• Thăm khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 tháng/lần để được bác sĩ chuyên khoa kiểm tra, hướng dẫn chăm sóc hoặc can thiệp xử trí kịp thời các bất thường nếu có.

Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, phác đồ thăm khám, chẩn đoán và điều trị chuẩn quốc tế… đảm bảo chăm sóc và bảo vệ sức khỏe sinh sản và thiên chức thiêng liêng của người phụ nữ.

Để đặt lịch khám và tư vấn với các chuyên gia giỏi tại Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chị em vui lòng liên hệ đến:

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp chị em hiểu rõ hơn về tử cung - một cơ quan quan trọng trong hệ thống sinh sản của người phụ nữ. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc băn khoăn nào, chị em có thể liên hệ đến hotline Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi hỗ trợ!